In het voetspoor van Anoebis

Hoe vind je je weg in veranderende en soms ook verwarrende tijden? De oude Egyptenaren hadden daar wel ideeën over, want of je nu in deze tijd leeft of een paar duizend jaar geleden, in alle tijden zijn er turbulente perioden geweest. Soms op grote schaal, in de wereld, en soms op kleine schaal in je eigen leven.

De oude Egyptenaren hadden slechts één doel voor ogen: een Osiris worden. Alle mythen en godenfiguren beelden dit proces uit. In al deze voorstellingen treden godenfiguren vaak als helpers op, want op weg naar Osiris kon je wel wat hulp gebruiken. Eén zo’n helper is Anoebis.

Snuffelen

Anoebis wordt vaak uitgebeeld als een jakhals-achtige hond of als mens met hondenhoofd. Anoebis heeft in de mythen van Egypte meerdere functies. Anoebis kan, net als veel andere godenfiguren, kwaliteiten in de mens vertegenwoordigen. Als we kijken naar de specifieke eigenschappen van een hond, krijgen we meer inzicht in de betekenis van Anoebis en waarom de Egyptenaren hem als symbool kozen. Een hond is waakzaam. Hij herkent wie bekend en wie vreemd is. Als trouwe viervoeter vergezelt hij je op je weg.  Verder kan een hond goed ruiken. Het dier kan haarscherp de ene geur van de andere onderscheiden. En een hond kan feilloos een spoor volgen en zo de weg vinden en is daardoor een uitstekende gids.

En dit is precies wat je Anoebis ziet doen in mythologische voorstellingen. Wanneer Anoebis op een kist wordt afgebeeld zit hij fier rechtop, zijn oren gespitst, alert, klaar om alarm te slaan. Anoebis bewaakt het lichaam van de dode. Anoebis bewaakt ook de geheimen van de zonnegod, volgens oude teksten. En Anoebis bewaakt de poort naar de hemel. Eén van de plaatsen waar Anoebis in het dodenboek te vinden is, ligt op de grens van de doeat – de lagere onzichtbare wereld – en de hemel. Wanneer iemand het gebied van de goden wil binnengaan, ruikt Anoebis of hij zuiver is. Hij ‘ruikt of hij één van hen is’, één van de goden, en hun sfeer mag binnengaan. [i] Daarvoor moet de Egyptenaar wel aan bepaalde voorwaarden voldoen. Is iemand liefdevol, genereus, eerlijk, oprecht, rechtvaardig en behulpzaam? Stelt hij zijn eigenbelang niet boven dat van anderen, maar handelt hij steeds voor het welzijn van iedereen? Dan is hij goddelijk geworden en kan de hemel binnentreden.

Intuïtie

Een andere plaats waar Anoebis te vinden is, is bij de weegschaal waar het hart van de Egyptenaar wordt gewogen (afbeelding 3). Deze scene verbeeldt het begin van het stervensproces, waar de mens de balans opmaakt van zijn leven.  Anoebis assisteert Thoth bij dit proces en controleert het schietlood van de weegschaal. Dit doet hij zeer nauwgezet. Staat de weegschaal goed afgesteld? Anoebis verbeeldt hierbij de intuïtie, het onmiddellijk kunnen zien van waarheid, van Maät. Anoebis verbeeldt tegelijkertijd ook het onderscheidingsvermogen. Je voelt haarscherp aan, of iets zuiver was of niet en of iets goed was om te doen of niet.

[i] Egyptisch dodenboek 125A

De mens bekijkt alles wat hij heeft gedaan en meegemaakt in zijn afgelopen leven in het licht van Maät. Maät is de wet van het universum. Volgens de Egyptenaren is de natuur met alle wezens zo opgebouwd dat alle wezens elkaar ondersteunen in een harmonieus evenwicht. Dit is geen statisch evenwicht, geen stilstaand systeem, maar bestaat uit beweging en groei. Alle wezens waaruit de natuur bestaat zijn zo nauw met elkaar verbonden dat zij elkaar tot wederzijdse hulp zijn. Door deze onderlinge verbondenheid heeft wat de een doet altijd effect op de ander. De Egyptenaren noemden deze bouw van de natuur Maät. Maät staat voor harmonie, rechtvaardigheid en waarheid.

De mens kijkt aan het begin van het stervensproces niet alleen of alles wat hij heeft gedaan rechtvaardig, eerlijk en liefdevol was, maar ook naar de oorzaken en gevolgen van zijn handelingen. Hij kijkt hoe de beslissingen die hij nam samenhangen met de gedachten die hij had. Hij ziet de opeenvolgende gebeurtenissen die daar weer uit voortkwamen. Hij ziet daardoor hoe zijn lot werd opgebouwd. Renenoetet, de godin van het lot, is dan ook vaak bij de weegschaal te vinden.

Goede hulp

Dit beoordelingsproces speelt zich in de mens zelf af. De mens weegt zelf zijn hart. Hij bekijkt alles niet met zijn dagelijkse bewustzijn, maar hij weegt met een hoger deel van zijn bewustzijn. Daardoor kan hij de verbanden duidelijker zien. In  het dodenboek gaat het om het terugkijken op het afgelopen leven, maar we kunnen dit proces ook in het klein tijdens ons leven herkennen, wanneer we een belangrijke taak hebben afgerond en we nagaan wat de resultaten waren.

Je kan dan zien hoe de ene actie leidde tot de volgende actie die op zijn beurt ook weer een reactie opriep. Wanneer je de lijn van opeenvolgende gebeurtenissen ziet en welke gedachten en overtuigingen daaraan ten grondslag liggen, vergroot je je inzicht. Daardoor kan je het de volgende keer anders, of nog beter doen.  

We herkennen de weegschaal ook voordat we een belangrijke beslissing nemen en we iets afwegen in ons hart. Anoebis als intuïtie en onderscheidingsvermogen is dan een goede hulp.

Vrijmaken van de weg

Anoebis is een goede gids op de weg naar Osiris. Op diverse afbeeldingen neemt hij de Egyptenaar bij de hand en leidt hem naar Osiris. Anoebis lijkt sterk op een andere god, op Wepwawet. Ook Wepwawet ziet eruit als een hond (afbeelding 5). Mogelijk is Wepwawet een andere naam voor Anoebis of verbeeldt hij een bepaalde functie van Anoebis.

Wepwawet werd tijdens rituele processies op een standaard voor de koning (farao) uit gedragen. Processies hebben een symbolische betekenis. Wepwawet lijkt daarmee de rol van gids te vertolken, als wegwijzer voor de paden of keuzes die de koning in zijn leven maakt.  Eigenlijk geeft de naam Wepwawet zijn betekenis al aan. Wepwawet betekent ‘opener van de wegen’. Wep betekent ‘openen’ of ‘(onder)scheiden’. Wie zijn intuïtie en zijn onderscheidingsvermogen gebruikt, opent de weg in zichzelf naar Osiris. Wepwawet maakt de weg vrij en wie hem volgt, kiest steeds de juiste weg.

Op de berg

Een andere titel voor zowel Anoebis als Webwawet is ‘die op zijn berg is’. Nu kan dit letterlijk zijn bedoeld  omdat honden en jakhalzen zich graag op en rond de bergachtige gebieden van de woestijn ophouden, maar het heeft waarschijnlijk ook een symbolische betekenis. In veel culturen betekent op een berg zitten in mythische taal dat je je op een hoog bewustzijnsniveau bevindt. Goden bijvoorbeeld, verblijven in veel mythen op een berg. Wepwawet overziet vanaf zijn berg zowel het geheel als ook de details. Vanaf zijn hoge positie ziet hij geen obstakels, hij kijkt eroverheen en leidt de mens zo stapje voor stapje naar zijn doel. Wepwawet leidt de mens ‘op de goede weg’ zoals veel spreuken aangeven. Wepwawet wordt soms gelijkgesteld met Horus en met de zonnegod, nog een aanwijzing dat Wepwawet een hoger aspect van de mens voorstelt.

Thoth

Anoebis is nauw verbonden met Thoth, de god van de wijsheid. Thoth verbeeldt, net als Anoebis en Wepwawet, een aspect binnenin de mens. Wijsheid is diep van binnen in iedereen te vinden. En ook Thoth wordt ‘Opener van de wegen’ genoemd.[i] Hij maakt het paradijs toegankelijk voor degenen die Maät volgen.[ii] Wanneer iemand in harmonie met alle wezens handelt, gaan de wegen voor hem open. Er bevinden zich dan geen blokkades tussen hem en zijn innerlijke god. Hij is vrij van alles wat hem weerhoudt zijn bewustzijn te verheffen en is daardoor in staat om inzicht en inspiratie te ontvangen.

[i] Egyptisch dodenboek 182

[ii] Egyptisch dodenboek 182

Op Anoebisvoetjes

Er is een innerlijke bron waaruit iedereen kan putten. Volgens een oude Egyptische tekst kan je je op Thoth, je innerlijke wijsheid, richten door stil te worden en je niet te laten afleiden door woelige emoties en negatieve gedachten.[i]

Hoe meer iemand overdenkt hoe alles en iedereen met elkaar verbonden is, hoe beter hij goede beslissingen kan nemen. Zo zegt de Egyptenaar Intef dat hij iemand is ‘die Maät overdenkt in zijn hart’. Hij is ‘kalm, vriendelijk en niet opvliegend of prikkelbaar’. Hij is ’accuraat als de schalen (van de weegschaal)’.  Hij is ‘oprecht en vol Maät zoals Thoth.’ Daardoor is hij in staat steeds de juiste dingen te zeggen, ook in moeilijke situaties.[ii]

[i] Oproep aan Thoth, papyrus Sallier

[ii] Stele van Intef, zoon van Sent

Je kunt je inzichten steeds verder vergroten. Intef zegt dat hij ‘een wetende is die zichzelf kennis leerde.’ Inzichten wellen op uit je eigen diepte. Intef gebruikt zijn opgebouwde wijsheid en deelt dit ook met anderen als ze voor hen nuttig zijn, zo vertelt hij.[i]

Thoth staat voor intuïtieve wijsheid. Inzichten komen vaak ineen  flits, alsof Thoth ze razendsnel uit de goddelijke sferen bij je brengt. Waarschijnlijk wordt hij daarom regelmatig uitgebeeld met Anoebisschoentjes (afbeelding 6). Thoth leidt de mens met rasse schreden voorwaarts.

[i] Stele van Intef, zoon van Sent

Geheime naam

Er is nog een ander type beeld dat Anoebisschoentjes draagt. Er zijn beelden gevonden van mysterieuze figuren, half vrouw en half cobra. Afbeelding 7 toont één zo’n figuur. Deze fascinerende houten sculptuur verbeeldt waarschijnlijk Renenoetet. We kwamen Renenoetet al tegen bij de weegschaal. Renenoetet representeert niet alleen het lot, maar ook het individuele karakter van de mens. Het lot van de mens en zijn karakter hangen, volgens de Egyptenaren, nauw met elkaar samen.

Renenoetet gaf ieder kind bij zijn geboorte zijn geheime naam. Naast een gewone naam, de naam waarmee iedereen elkaar kent, had elke Egyptenaar ook een geheime naam. Niemand kende deze naam, ook de vader en moeder van een kind niet. De geheime naam is een aanduiding voor het specifieke karakter van de mens. Het woord Renenoetet geeft meer duidelijkheid over haar betekenis. Renenoetet is afgeleid van de woorden Ren – de naam, en renen – opvoeden. Renenoetet verwijst naar het opvoeden van de naam, van het karakter. Renenoetet verwijst naar zelfontwikkeling. Je karakter is volgens de Egyptenaren niet statisch. Je karakter kan groeien. Wanneer je je gedachten, gevoelens en gewoonten  – kortom je karakter- verandert, veranderen ook de keuzes die je maakt en de weg die je inslaat. Je reageert anders, waardoor mensen ook op jou weer anders reageren. Je interesses en je relaties veranderen. Andere mensen komen op je pad. Je lot, dat je vanaf dat moment creëert, verandert.

Naarmate iemand liefdevoller wordt, wordt zijn karakter steeds meer gelijk aan Osiris. Het is Renenoetet die de Egyptenaar ‘naar de hemel tilt,’ zegt het dodenboek.[i] Het is het mooie karakter dat de weg naar geluk vindt.

[i] Egyptisch dodenboek 170

Spoor naar de zon

Er is een innerlijke ontwikkeling voor iedereen weggelegd. Voor iedereen is deze weg anders. De natuur bestaat uit miljoenen en miljoenen wezens. En al die miljoenen wezens zijn uniek. Er bestaan geen precies dezelfde wezens. Ieder mens volgt daarom zijn eigen unieke pad naar Osiris. Zijn intuïtie helpt hem daarbij. Het vertelt hem niet alleen welke richting hij op moet en wat de beste beslissingen zijn, maar ook wie te vertrouwen is en voor wie hij moet oppassen, wie eerlijk is en wie niet. Dat behoedt hem voor veel onnodige moeilijkheden en verdriet. Intef zegt bijvoorbeeld dat hij vleierij kan herkennen. Hij kan onoprechtheid van echtheid onderscheiden.

De intuïtie van de mens  brengt hem ook op het spoor van waar hij inspiratie kan vinden om deze weg van groei te gaan. Boeken en mensen waar hij veel van kan leren komen op zijn weg.

Van elke ervaring kan je iets leren. Hoe verder iemand groeit, hoe meer hij zijn innerlijke, zuivere goddelijke natuur uitdrukt. De kroon van Osiris heeft aan weerszijden twee struisveren. Het zijn de veren van Maät. Het geeft aan dat de mens in zijn diepste kern de harmonieuze wet van het heelal in zich draagt. Zijn innerlijke wezen is harmonie, is rechtvaardigheid, is waarheid, is wederzijdse samenwerking, is Maät. Ieder mens en ieder wezen volgt zijn eigen pad. Hij is vrij te kiezen welke weg hij inslaat. Een wijs en liefdevol mens verbindt zich vanzelfsprekend en vrijwillig met de wet van het universum, met Maät. Hij weet dat iedereen en elk wezen in zijn kern één is. Deze binding ervaart hij niet als een beperking, maar als geluk. En wat het lot hem verder nog zal brengen, wie zich laat leiden door zijn intuïtieve wijsheid ervaart het leven als een groots avontuur, vol inspiratie.